Τα τελευταία χρόνια, ένα από τα συχνότερα ζητήματα που απασχολεί τον κλάδο του Οικογενειακού Δικαίου αναφορικά με την επιμέλεια ανήλικου τέκνου επί συναινετικού διαζυγίου είναι η περίπτωση μετοίκησης σε άλλη χώρα. Σχετικά με το ανωτέρω ζήτημα, πρόσφατα εκδόθηκε η υπ’ αριθ. 23/2017 απόφαση του Μονομελούς Πρωτοδικείου Σπάρτης, η οποία έκρινε αναφορικά με τα κάτωθι θέματα: ο γονέας στον οποίο έχει ανατεθεί η επιμέλεια του ανήλικου τέκνου έχει κατ’ αρχήν δικαίωμα, στο πλαίσιο καθορισμού του τόπου διαμονής του τέκνου, να το απομακρύνει από την Ελλάδα και να το εγκαταστήσει σε άλλη χώρα της επιλογής του καθώς και πότε η μεταφορά του τέκνου στο εξωτερικό συνιστά κακή άσκηση της γονικής μέριμνας. Σε μια τέτοια περίπτωση, ο άλλος γονέας, που έχει δικαίωμα επικοινωνίας με το τέκνο, μπορεί να αιτηθεί την ανάθεση της επιμέλειας στον ίδιο, όχι όμως και την απαγόρευση της απομάκρυνσης του τέκνου από τον γονέα που διατηρεί την επιμέλεια.( Περίληψη από τα ΧρΙΔ 2017,347).

Συγκεκριμένα, σύμφωνα με το άρθρο 1441 του Αστικού Κώδικα αναφορικά με το συναινετικό διαζύγιο, όπως αντικαταστάθηκε με το άρθρο 3 § 2 του ν. 4055/2012, «Οι σύζυγοι μπορούν με έγγραφη συμφωνία να λύσουν το γάμο τους, εφόσον έχει διαρκέσει τουλάχιστον έξι μήνες πριν από την κατάρτισή της. Η συμφωνία αυτή υπογράφεται από τα συμβαλλόμενα μέρη και από τους πληρεξουσίους δικηγόρους τους ή μόνον από τους τελευταίους, εφόσον είναι εφοδιασμένοι με ειδικό πληρεξούσιο, το οποίο πρέπει να έχει δοθεί μέσα στον τελευταίο μήνα πριν από την υπογραφή του συμφωνητικού. Αν υπάρχουν ανήλικα τέκνα, για να λυθεί ο γάμος πρέπει η ανωτέρω συμφωνία να συνοδεύεται με άλλη έγγραφη συμφωνία των συζύγων που να ρυθμίζει την επιμέλεια των τέκνων και την επικοινωνία με αυτά, η οποία ισχύει ώσπου να εκδοθεί η απόφαση για το θέμα αυτό σύμφωνα με το άρθρο 1513. Η κατά τα ανωτέρω έγγραφη συμφωνία, καθώς και το έγγραφο συμφωνητικό που αφορά την επιμέλεια και την επικοινωνία των ανήλικων τέκνων ή τη διατροφή αυτών, εφόσον έχει συμφωνηθεί, υποβάλλονται μαζί με τα ειδικά πληρεξούσια, όταν απαιτείται, στο αρμόδιο μονομελές πρωτοδικείο, το οποίο με απόφασή του, που εκδίδεται κατά τη διαδικασία της εκούσιας δικαιοδοσίας, επικυρώνει τις συμφωνίες και κηρύσσει τη λύση του γάμου, εφόσον συντρέχουν οι νόμιμες προϋποθέσεις. Η απόφαση του μονομελούς πρωτοδικείου που αφορά την επιμέλεια, επικοινωνία και διατροφή των ανήλικων τέκνων αποτελεί εκτελεστό τίτλο».

Περαιτέρω, όπως ορίζεται από το άρθρο 1518 § 1 ΑΚ η επιμέλεια του προσώπου του τέκνου περιλαμβάνει κυρίως την ανατροφή, την επίβλεψη, τη μόρφωση και την εκπαίδευσή του, καθώς και τον προσδιορισμό του τόπου της διαμονής του, ενώ σύμφωνα με το άρθρο 1520 § 1 ΑΚ ο γονέας, με τον οποίο δεν διαμένει το τέκνο, διατηρεί το δικαίωμα της προσωπικής επικοινωνίας με αυτό. Επιπρόσθετα, σημειώνεται ότι στο άρθρο 5 της Διεθνούς Σύμβασης της Χάγης της 25.10.1980, ορίζεται ότι κατά την έννοια της παρούσας σύμβασης: α) το «δικαίωμα επιμέλειας» περιλαμβάνει το δικαίωμα αναφορικά με την μέριμνα του παιδιού, και ιδίως το δικαίωμα προσδιορισμού του τόπου διαμονής του, ενώ β) το «δικαίωμα επικοινωνίας» περιλαμβάνει το δικαίωμα να μεταφέρει κάποιος το τέκνο για ορισμένο χρονικό διάστημα σε τόπο άλλο από τον τόπο της συνήθους διαμονής του.

Συνεπώς, από τον συνδυασμό των διατάξεων αυτών προκύπτει ότι ο γονέας, στον οποίο έχει ανατεθεί, έστω και προσωρινά, η επιμέλεια του προσώπου του παιδιού, έχει το δικαίωμα καθορισμού του τόπου διαμονής του, στα πλαίσια του οποίου μπορεί να απομακρύνει το τέκνο από την Ελλάδα και να το εγκαταστήσει σε άλλη χώρα της επιλογής του. Στην περίπτωση αυτή , ωστόσο, ο άλλος γονέας έχει δικαίωμα, στα πλαίσια της άσκησης του δικαιώματος επικοινωνίας με το τέκνο, να το μεταφέρει στην Ελλάδα (όπου είναι ο τόπος της δικής του διαμονής) για ορισμένο χρονικό διάστημα, η διάρκεια του οποίου θα ορισθεί από το δικαστήριο με τη δικαστική απόφαση που ρυθμίζει την άσκηση του δικαιώματος της προσωπικής επικοινωνίας (ΓνωμΕισΑΠ 1/1999, ΝοΒ 48, 272). Βέβαια υπογραμμίζεται πως σε καμία περίπτωση το δικαίωμα προσδιορισμού ή μεταβολής του τόπου διαμονής του τέκνου δεν πρέπει να ασκείται καταχρηστικώς, με αποκλειστικό σκοπό τη ματαίωση της επικοινωνίας, η περίπτωση της οποίας ενδέχεται να οδηγήσει σε περίπτωση κακής άσκησης της γονικής μέριμνας όπως προσδιορίζεται από τα άρθρα 1532-1533 ΑΚ. Εξάλλου, δρώντας πάντα με γνώμονα το πραγματικό συμφέρον του ανήλικου τέκνου η μεταβολή του τόπου διαμονής  θα πρέπει να σταθμίζεται κάθε φορά με τις ενδεχόμενες δυσμενείς επιπτώσεις που μπορεί να συνεπάγεται η διακοπή της επικοινωνίας με τον άλλο γονέα και μάλιστα να υποχωρεί έναντι αυτής, διαφορετικά συντρέχει ενδεχομένως περίπτωση κακής άσκησης της γονικής μέριμνας όπως αναφέρεται κι ανωτέρω ή δικαιολογεί διαφορετική ρύθμιση της γονικής μέριμνας κατά το άρθρο 1536 ΑΚ λόγω μεταβολής των συνθηκών (βλ. ΕφΘεσ 1324/2001, Αρμ. 2003, 1442, ΜΠρΑθ 1028/2011, ΕλλΔνη 2012, 253).  Επομένως, παρότι η μεταφορά του τέκνου στο εξωτερικό από τον γονέα που έχει την επιμέλειά του μπορεί να θεμελιώσει δικαίωμα του άλλου γονέα να ζητήσει την αφαίρεση της επιμέλειας και την ανάθεσή της σε αυτόν στα πλαίσια του συμφέροντος του τέκνου δεν συνεπάγεται και την απαγόρευση της απομάκρυνσής του από τον γονέα που έχει την επιμέλειά του, αφού κάτι τέτοιο θα οδηγούσε ουσιαστικά σε απαγόρευση εξόδου από τη χώρα του γονέα, που έχει την επιμέλεια, η οποία δεν επιτρέπεται κατά το άρθρο 5 του Συντάγματος και το άρθρο 12 του Διεθνούς Συμφώνου της Νέας Υόρκης, που κυρώθηκε με τον ν. 2462/1997 (ΜΠρΑθ 1820/2009, ΧρΙΔ 2009, 512).